Son yıllarda Gana ve Şili gibi ülkelerde devasa atık giysi dağlarının görüntüleri sık sık gündeme geldi. Bu çöplerin büyük kısmı hiç satılmamış veya kullanılmamış ürünlerden oluşuyor. Ortaya çıkan kirlilik, toprakta, yeraltı sularında ve hatta yağmur suyunda endişe verici şekilde artan mikroplastik tehdidini daha da körüklüyor.
Maliyet engelini aşmak zorunlu
-
Yüksek Fiyat Farkı: Mevcut ileri dönüşüm teknolojileri olsa da, süreç pahalı. Geri dönüştürülmüş polyester, ham maddeye kıyasla 2.6 kat daha maliyetli.
-
Düşük Geri Dönüşüm Oranı: Küresel tekstil endüstrisinde kullanılan 125 milyon ton sentetik ve doğal lifin yüzde 1’inden azı geri dönüştürülmüş kaynaklardan geliyor.
-
Avrupa’nın Baskı Altındaki Sistemi: Rapora göre, endüstri ve hükümetler geri dönüştürülmüş ile ham polyester arasındaki maliyet farkını kapatabilirse, Avrupa 2035’e kadar polyester tekstil geri dönüşümünü 10 kat artırabilir. Bu da cesur düzenlemeler ve yeni atık ayıklama süreçleri gerektiriyor.
Fosil yakıt bağımlılığına darbe
Ham poliester (başlıca Çin’de üretiliyor) fosil yakıtlardan elde ediliyor. Poliester geri dönüşümü, kirliliğe yol açan atıkları azaltmanın yanı sıra moda endüstrisinin fosil yakıt kullanımını da düşürecek.
Çözümün Anahtarı: Depolimerizasyon
-
Nasıl Çalışır? Polimerlerin daha temel bileşenlerine (monomerler) ayrıştırılması işlemi olan depolimerizasyon, poliester geri dönüşümünün kalbinde yer alıyor. Geri kazanılan bu monomerler yeni malzeme yapımında kullanılabiliyor.
-
Avantajları: Karışık, boyalı veya bozulmuş tekstil atıklarını bile geri dönüştürebiliyor. Polyesterin kimyasal geri dönüşümü için en tercih edilen teknolojik yol.
-
Dev Potansiyel: Ham madde erişimi, üretim maliyetleri, pazar talebi ve finansman çözülürse, tekstilden-tekstile geri dönüşüm için dönüm noktası olabilir. Avrupa’da depolimerizasyonla üretilen geri dönüştürülmüş polyester miktarının, 2028 öncesi beklenen ~30.000 ton/yıl seviyesinden 2035’te ~300.000 ton/yıl’a (10 kat artış) çıkması öngörülüyor.
-
Çevresel Fayda: Ham polimer üretiminden çok daha az emisyon yoğunluğuna sahip ve diğer geri dönüşüm türlerinden daha verimli.
-
Ölçek Sorunu: Teknolojisi olgun kabul edilse de, şu anda yılda sadece 100.000 ton kapasiteli tek bir ticari ölçekli tesis faaliyette.
Politika devreye girmeli
Rapor, bu engellerin aşılmasında iddialı bir Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) şemasının hayati önem taşıdığını vurguluyor:
-
GÜS Ücreti: Avrupa’da tekstil satan şirketlerin, ürünlerinin toplanması, ayrıştırılması ve geri dönüşümü için ödeme yapması gerekecek. Çalışma, 2028’de ton başına ~250 Euro, 2035’te ~330 Euro‘luk bir GÜS ücreti öneriyor. Bu ücret, geri dönüşüm maliyetlerinin büyük kısmını karşılayarak geri dönüştürülmüş poliesteri daha rekabetçi hale getirecek.
-
Destekleyici Önlemler: Yeni ürünlerde geri dönüştürülmüş içerik zorunluluğu ve tekstil atık ticareti için daha net kurallar da etkili olabilir.
‘Liderlik şart!’
Systemiq Ortağı Sophie Herrmann uyarıyor:
“Avrupa bir tekstil geri dönüşüm atılımını yönlendirebilir ve başarabilir. Ancak politika yapıcıların liderliği olmadan, sistem iş modeli çalışmadığı için pilot modda sıkışıp kalacaktır. Poliesteri tekrar tekstile dönüştürecek teknolojiye sahibiz. Yatırımcılar bu alanı izliyor. Şimdi bu çözümleri ölçeklendirmek için elverişli koşullara ihtiyacımız var. Bunu doğru yaparsak, Avrupa rekabetçi, döngüsel bir tekstil endüstrisi yaratmada öncü olabilir – ekonomik dirençlilik, istihdam artışı ve Sera Gazı emisyonlarının azaltılmasına katkı sağlayabilir.”
Bu önlemler hayata geçerse, Avrupa rekabetçi bir döngüsel endüstrinin ön saflarına yerleşebilir, istihdam yaratırken sera gazı emisyonlarını da azaltabilir. Sadece poliester geri dönüşümü tüm tekstil atık sorununu çözmeyecek olsa da, yeniden kullanılamayan poliester atıkların yönetimi için vazgeçilmez görülüyor ve diğer geri dönüşüm çözümlerinin gelişimini destekleyecek.