Ekonomim’den Yener Karadeniz’in haberine göre, Türkiye, dünya iplik ihracatında yaklaşık yüzde 20 pay ile beşinci sırada yer alırken, 2024 yılında iplik sektöründe önemli bir dönüşüm yaşandı.
Genel tekstil sektörünün aksine iplik ihracatında yüzde 5 artış kaydedilerek 2,2 milyar dolarlık ihracata imza atıldı. Buna karşılık, 2022’de 4 milyar dolar, 2023’te 2,8 milyar dolar seviyelerinde gerçekleşen iplik ithalatı, geçen yıl yüzde 20’ye yakın düşüş göstererek 2,4 milyar dolara geriledi.
Bu gelişmeler, Türkiye’nin dünya iplik ithalatı sıralamasında da etkisini gösterdi. Daha önce ikinci sırada yer alan Türkiye, 2024 itibarıyla üçüncü sıraya geriledi. Ayrıca, yıllar içerisinde bazı dönemlerde 2 milyar dolara yaklaşan dış ticaret açığı, tüm yılların en düşük seviyesi olan 138 milyon dolara kadar düştü.
Sektör temsilcileri, söz konusu alanda iyileşmenin süreceğini belirtirken en büyük sorunun ise yüzde 40’lara yaklaşan ve suiistimal edildiği iddia edilen Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ülkeye giren iplikler olduğunu belirtiyor.
İplik tekstilden ayrıştı
Türkiye’nin emek yoğun sektörleri arasında yer alan tekstil sektörü, uzun süredir daralan talep nedeni ile zor bir dönemden geçiyor. İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) verilerine göre 2023’te toplam ihracatta yüzde 10 düşüş yaşayan sektör, geçen yıl ise yüzde 1,5 kan kaybetti ve yılı 11,5 milyar dolar ile kapattı. Ancak düşüş alt kategorilerde farkı eğilimler gösterdi. Birçok alt sektörde düşüş yaşanırken iplik, bu kapsamda pozitif ayrıştı. 2024’ün tamamında iplik ihracatı bir önceki yıla oranla yüzde 5 artış göstererek 2 milyar 202 milyon dolara ulaştı.
Pamuk ve yünde yüksek artış
2024 yılındaki iplik ihracatı alt ürün grupları bazında incelendiğinde, en önemli alt ürün grubunu 795 milyon dolar ihracat değeri ile sentetik suni filament liflerden iplikler oluşturdu. Bu kategoride ihracat yüzde 2,6 düşse de bahse konu ürün grubunun toplam iplik ihracatındaki payı yüzde 36,1 olarak gerçekleşti. Toplam iplik ihracatından aldığı yüzde 30,7 pay oranı ile en büyük 2. alt ürün grubu olan pamuk ipliği ürün grubunun ihracatı ise 2024 yılında yüzde 20,2 oranında artarak 677 milyon dolar değerinde gerçekleşti. Benzer şekilde yün iplik ihracatı yüzde 31,4 artarak 48 milyon dolara ve bitkisel ipliklerin ihracatı ise yüzde 23,9 artarak 15 milyon dolara yükseldi.
İthalatta sert daralma
İhracat artarken ithalatta ise tam tersin yönde yüksek oranlı düşüşler görüldü. Salgın öncesi yıl olan 2019’da 3 milyar 149 milyon dolar olan ithalat değeri 2020’de 2 milyar 533 milyon dolara, 2021’de 3 milyar 369 milyon dolara, 2022’de 4 milyar 71 milyon dolara yükseldi. İzleyen yıllarda hızlı bir düşüş grafiği çizen ithalat, 2023’te 2 milyar 878 milyon dolara ve geçen yılın tamamında ise 2 milyar 340 milyon dolara düştü. gelişmelere paralel olarak Türkiye, dünya ithalat sıralamasında 2’ncilikten 3’üncülüğe düştü.
İplik sektörü totalde küçüldü
İTHİB Başkanı Ahmet Öksüz, hem ihracattaki artış hem de ithalattaki daralmanın sebebinin konfeksiyon sektöründeki daralmadan kaynaklandığını anlattı.
Öksüz, “Konfeksiyon sektöründe ciddi daralmalar var. Buna bağlı olarak hem örme hem de dokuma kumaş tesisleri çok düşük kapasite ile çalışıyor. Bu da Türkiye’de iplik talebinin düşmesine neden oldu. İthalat bu nedenle düşerken iç piyasaya satış yapamayan yerli üreticiler ihracata ağırlık verdi. Dış ticaret değerlerindeki bu iyileşme sektörde her şeyin yolunda olduğu anlamı taşımıyor. İplik sektörü totalde küçüldü. İhracat tarafı artsa da iç piyasa ciddi daraldı” dedi.
Bu yıla ilişkin beklentileri konusunda ise Öksüz, şöyle konuştu: “Bu yılın seyrini dövizin durumu belirleyecek. Çünkü maliyetlerimiz çok arttı döviz bazında. Kurların bu şekilde gitmesi işlerin normal performansın altında gitmesine sebebiyet verecek. Önümüzde uzun bir süreç var yıl sonuna kadar. Bir toparlanma olursa kurlarda sektörde de iyileşme olur. Çünkü dipleri gördük artık. İplik sektörünün iyi olması için örme ve dokuma sektörlerinde de işler yolunda gitmeli.”
Pamuk ipliğinde DİR suistimal ediliyor
Sektörün genelinde uzun süredir devam eden bir diğer sorun ise suistimal edildiği iddia edilen Dahilde İşleme Rejimi (DİR) ile ülkeye girdiği belirtilen ancak kontrol edilmediği için iç piyasada satılan iplikler. Bunun özellikle pamuk ipliğinde çok daha fazla uygulandığını dile getiren İTHİB Başkanı Ahmet Öksüz, “DİR yeterli üretimi olan ürünlerde uygulanmaması gerekiyor. Bu konuda da pamuk ipliğinin büyük çoğunluğu DİR ile geliyor. Bu alanda belge düzenlenmemesi gerektiğini düşünüyoruz” şeklinde konuştu