Nöbetçi Eczaneler
Türkiye ekonomisinde, izlenen sıkı para politikası ve mali disipline yönelik önlemlerin katkısıyla dezenflasyonun 2024 yılının ikinci yarısından itibaren başlayacağı öngörülmekteydi. Yılın son çeyreğine girilirken para politikası ve finansal koşullardaki sıkılaşmanın gecikmeli etkileri ile birlikte iktisadi faaliyetteki ivme kaybının belirginleştiği gözlenmektedir. Bununla birlikte, yıllık TÜFE enflasyonu %50’nin altına gelse de aylık düzeyler ve çekirdek enflasyonun mevcut görünümü enflasyonun ana eğiliminde arzulanan düşüşün henüz gerçekleşmediğini ortaya koymaktadır. Ekim 2024 (2024 III. Çeyrek) BUSİAD İktisadi Yönelim Anketine verilen yanıtlar iktisadi faaliyet açısından gözlenen yavaşlama itibariyle karışık sinyaller vermektedir. Öte yandan ücret ve maliyetler açısından ankete verilen yanıtlar ekonominin mevcut eğilimleri ile uyumlu bir görünümü sunmaktadır. Ankete verilen yanıtlar firmaların yılın son çeyreğinde faiz oranlarında indirim beklentisi içinde olduklarını yansıtmaktadır. Bu çerçevede ankete verilen yanıtların bir önceki çeyreğe göre değişimi, toplulaştırılmış halde aşağıda sunulmaktadır:
‘Az da olsa ılımlı iyileşme…’
Ankete katılan tüm firmaların mevcut ekonomik koşullardaki görünümünün, bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak çok az da olsa ılımlı düzeyde iyileştiği, imalat sanayinde ise iyileşmenin ortalamaya göre biraz daha belirgin olduğu görülmektedir. Firmalar gelecek altı aylık süre içinde mevcut görünümlerinin süreceğini değerlendirmektedir. Ankete katılan firmalar, önümüzdeki üç ay içinde bir önceki çeyreğe göre üretim hacimlerinde ortalama olarak iyileşme beklentisine sahip olsa da zayıf görünümün sürdüğü izlenmektedir.
‘İstihdamda durağanlık’
Ankete katılan tüm firmalar, önümüzdeki üç ayda istihdam düzeyinde bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak biraz daha olumlu yönde görüş bildirmelerine rağmen büyük bir çoğunluğu durağanlığı işaret etmekte olup azalacağı yönünde de görüş bildirilmiştir. Bununla birlikte firmalar, önümüzdeki 6 ay boyunca ücretlere ilişkin maliyetlerinde yukarı yönlü bir değişim beklentisi içindedir. Ankete katılan tüm firmalar açısından gelecek 12 ayda geçmiş 12 aya kıyasla makine-teçhizat yatırımlarının bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde değişim gösterdiği, imalat sanayinde ise değişimin güçlü bir iyileşme yönünde olduğu görülmektedir. Aynı dönem için bina-tesis yatırım harcamalarında bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde bir değişim beklenirken, imalat sanayi açısından söz konusu eğilimin bir önceki çeyreğe göre sınırlı bir iyileşme sergilediği gözlenmektedir.
İhracatta beklenti
İhracat yapan firmalar, aynı istihdamda olduğu gibi gelecek üç aya ait ihracat siparişlerinin bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak çok azda olsa artış yönünde bir değişim göstermesini beklemekte olup ihracatlarının genelde aynı seviyede kalacağını belirtmişleridir. Firmaların faiz riskinde yatay bir görünüm gözlenmektedir. Ortalama olarak faiz riski, bir önceki çeyreğe göre imalat sanayi için yukarı yönlü bir sıçrama sergilemiştir. Firmaların bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak kur risklerinde bir artış olduğu görülmektedir. İmalat sanayinin bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak kur riskinde bir sıçrama izlenmektedir. Geçmiş 3 aya kıyasla firmaların finansman ihtiyacının bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde değiştiği görülmektedir. Ayrıca firmaların gelecek üç aylık dönemde TL cinsi kredi faiz oranına ilişkin beklentisi, bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak önemli ölçüde aşağı yönlü değişim göstermiştir.
Ankete katılan tüm firmalar itibariyle, döviz kurundaki değişimlerin satış fiyatlarını etkileme hızı 0-3 ay arasındaki eğilimini korurken, imalat sanayinde bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak hızın zayıfladığı gözlenmektedir. Ankete katılan firmalar gelecek 3 ayda ortalama birim maliyetlerinin artmasını beklerken, artış yönündeki değişim beklentisinin bir önceki çeyreğe göre daha zayıf olduğu gözlenmektedir. Tüm firmalar, gelecek 3 aya ilişkin satış fiyatlarının bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak azalış yönünde değişeceğini beklerken, söz konusu beklentinin imalat sanayinde ortalama olarak yukarı yönlü değiştiği gözlenmektedir. Firmaların yıl sonu yıllık üretici fiyatları enflasyonu beklentisi, bir önceki çeyreğe göre ortalama olarak artış yönünde değişim gösterirken söz konusu değişimin imalat sanayinde daha sınırlı olduğu izlenmektedir. Bu haliyle enflasyondaki gerilemenin henüz firmaların bekleyişlerine kalıcı olarak yansımadığı gözlenmektedir.
‘Zorlu bir kış’
Anket sonuçlarını değerlendiren BUSİAD Yönetim Kurulu Başkanı Buğra Küçükkayalar, ekonomide sıkılaşmanın hissedildiğini anket sonuçlarından da anlaşıldığını kaydederek, “Enflasyonun istenilen hızla düşmediği algısı önemli bir veri. Ayrıca, faiz indirimi beklentisi, bunun da enflasyonu tekrar hararetlendirme olasılığı da gelecekte bizi bekleyen önemli bir risk. Ücretler, istihdam ve hedef pazarlarımızdaki daralma ihtimali nedeniyle ihracat da üzerinde düşünülmesi gereken bir durum. Zorlu bir kışa girdiğimiz açık. Umalım ki hem ülkemizin karar alıcıları hem de şirket yöneticilerimiz bu kış şartlarına göre yol haritalarını doğru belirlesinler” dedi.
Küçükkayalar ankete yanıt veren BUSİAD üyesi firmalara da teşekkür etti.