Doğada çözünebilen ve yenilenebilir bir lif olan pamuk, son yıllarda “aşırı su tüketimi” ve “yanlış tarım uygulamaları” gibi eleştirilerle karşı karşıya. Dünya pamuk üretimi 25 milyon ton seviyesinde kalırken, her yıl 100 milyar giysi üreten moda endüstrisi, artan talebi karşılamak için polyestere yöneliyor. Pamuğun küresel elyaf pazarındaki payı 1960’larda yüzde 60’ken, günümüzde bu oran yüzde 24’e geriledi. Buna karşın, Better Cotton Initiative (BCI) gibi kuruluşlar, sürdürülebilir pamuk üretimini artırmak için çalışmalar yürütüyor. Türkiye’de üretilen pamuğun %10’u “iyi pamuk” standartlarında yetiştiriliyor.
Türkiye’den küresel adım: GDO’suz pamuk projesi
Avrupa Biyogüvenlik Yasası’na uyumlu şekilde GDO’lu pamuk üretimini yasaklayan Türkiye, İzmir Ticaret Borsası ve İTHİB öncülüğünde “GMO Free Turkish Cotton” projesini hayata geçirdi. Bu girişim, Türk pamuğunun küresel tedarik zincirinde rekabet gücünü artırmayı hedefliyor. Ancak uzmanlar, pamuk ekim alanlarının iklim krizi nedeniyle daralması ve geleneksel üretim yöntemlerinin devam etmesi halinde Türkiye’nin pazar kaybı yaşayabileceği uyarısında bulunuyor.
Polyesterin yükselişi ve çevresel bedeli
Moda endüstrisinin hızlı tüketim çılgınlığı, polyesteri vazgeçilmez kılıyor. 2022’de 47 milyon ton polyester kullanılan sektörde, bu petrol bazlı malzeme toplam elyaf pazarının yüzde 54’ünü ele geçirdi. Üretim maliyetlerini düşüren, esnek dokusuyla lüks taklidi yapmaya olanak sağlayan polyester, çevre için ise büyük bir tehdit oluşturuyor. Her yıl 342 milyon varil petrol tüketilerek üretilen polyester, giyim ömrü boyunca mikroplastik salımına neden oluyor. Avrupa Çevre Ajansı’na göre okyanuslarda biriken 14 milyon metrik ton mikroplastik, insan sağlığını da tehdit ediyor.
Sürdürülebilir moda için çözüm arayışları
Pamuk üretiminin iyileştirilmesi ve geri dönüştürülmüş polyester kullanımı, sektördeki çevresel etkileri azaltmaya yönelik adımlar olarak öne çıkıyor. Ancak uzmanlar, tüketici alışkanlıklarının değişmesi gerektiğinin altını çiziyor: “Hızlı moda yerine dayanıklı ve zamansız parçalara yönelmek, hem pamuğun itibarını restore edecek hem de polyester bağımlılığını kıracak.”
(Kaynak: İTKİB Hedef dergisi)